4X

4X – to jeden z gatunków gier strategicznych, na którego rozgrywkę składają się cztery cele: explore (eksploracja), exploit (eksploatacja), expand (ekspansja) i exterminate (eksterminacja).

4X – podstawowe cechy

Gra 4X należy do gier strategicznych, w związku z tym może być grą czasu rzeczywistego lub grą turową. Charakteryzuje się złożoną i rozbudowaną rozgrywką. Gra polega zazwyczaj na zbudowaniu imperium, które mieści się na Ziemii, w świecie fantastyki lub w kosmosie. Gra 4X opiera się zwykle na technologii drzewka, które stanowi serię ulepszeń, które gracze powinni odblokować, aby zdobyć nowe jednostki, budynki i inne możliwości. Podczas gdy inne gry strategiczne koncentrują się głównie na walce, gry 4X oferują graczowi ponadto bardziej szczegółową kontrolę nad dyplomacją, ekonomią i badaniami, tworząc możliwości dla rozwoju różnorodnych strategii.

Najbardziej znanym przykładem gry 4X jest seria Civilization. Terminu „4X” po raz pierwszy użył Alan Emrich, recenzując grę Master of Orion dla amerykańskiego miesięcznika o grach komputerowych Computer Gaming World. Później brał udział w powstawaniu jej trzeciej części. Obecnie pojęcie to jest powszechnie stosowane wobec podobnych gier.

4X – definicja

4X to skrót od czterech „x” zawartych w wyrazach explore, exploit, expand, exterminate. Zostały one wybrane ze względu na swoje funkcje:

• explore – oznacza eksplorację. Aby odsłonić mapę, gracz musi przemieszczać postaci na obszarze. Niektóre z gier mają częściowo odsłoniętą mapę (np. Master of Orion), ale w innych na początku nie ma żadnych danych (np. seria Civilization);

• exploit – oznacza eksploatację. Zadaniem gracza jest zebranie i wykorzystanie zasobów danego obszaru oraz zwiększenie efektywności już posiadanych;

• expand – oznacza ekspansję. Gracz musi budować nowe osiedla, aby powiększyć swoje terytorium i kontrolę nad nim. W niektórych grach 4X gracz może zwiększyć także swoje wpływy polityczne bądź udoskonalić istniejące już budynki (np. w Galactic Civilizations);

• exterminate – oznacza eksterminację. Gracz musi eliminować przeciwników, powstrzymywać ekspansję ich obszarów i utrudniać rywalom wykorzystywanie zasobów. W ten sposób zostają zadane straty przeciwnikowi, a napastnik zyskuje nowe terytorium wraz z wszelkimi jego zasobami.

Powyższe cztery określenia występują w większości gier 4X. W niektórych grach eksterminacja i ekspansja trwa dosyć długo. Przykładowo, w Space Empires, aby posiąść wszystkie planety, gracz musi przeprowadzić szereg badań. Niektórzy mają problem z zakwalifikowaniem gier do tego gatunku, bowiem takie gry czasu rzeczywistego jak, Starcraft czy Age of Empires, posiadają omówione cztery cechy, a mimo to nie są uznawane za gry 4X.

Serwis Moby Games postanowił zastosować dodatkowe kryterium, podkreślające, że gra 4X musi ponadto posiadać możliwość innego zwycięstwa, aniżeli tylko przez całkowite podbicie wroga. Celem było wykluczenie takich gier jak Age of Empires. Niestety owe kryterium się nie sprawdziło, ponieważ wspomniana gra posiada inne możliwości osiągnięcia zwycięstwa.