Gry planszowe

Gry planszowe to jedna z najstarszych form rozrywki, która często występuje obok gier karcianych. Współczesne planszówki mogą być o wiele bardziej rozbudowane niż te tradycyjne. Czasem są też przenoszone na inne platformy, dzięki czemu otrzymujemy wersje komputerowe takich jak Talisman.

Gry planszowe – kategorie i rodzaje

Gry planszowe można sklasyfikować na różne sposoby, dzieląc je ze względu na liczbę graczy, losowość (eurogry, ameritrash), mechanikę (np. kooperacja, licytacja, zarządzanie) czy kategorię (np. imprezowe, ekonomiczne, przygodowe). Często tego typu podziały są niejednoznaczne, a dany produkt może być grą hybrydową lub ocierać się o kilka różnych gatunków.

Gry planszowe a liczba graczy

W przypadku podziału gier planszowych ze względu na liczbę graczy, najszerszą kategorią będą gry wieloosobowe, a więc zazwyczaj od 2 lub od 3 graczy. Węższą kategorię stanowią gry jednoosobowe – taki wariant rozgrywki oferują tytuły takie jak "K2", "Uczta dla Odyna" czy "Ghost Stories".

Niektóre tytuły opracowywane są specjalnie z myślą o 2 graczach. Przykładami mogą być gry takie jak "Abalone" (gra logiczna), "Mr. Jack" (gra detektywistyczna) czy "Basilica" (średniowiecze, zarządzani i rywalizacja). Pojawiają się też edycje klasycznych planszówek przystosowane do rozgrywki dwuosobowej. Często zmieniają wtedy formę na karcianą. Warto tu wspomnieć np. "Tajniacy Duet", "7 Cudów Świata: Pojedynek" czy "Catan: Pojedynek".

Losowość w grach planszowych

Aspekt losowości w grach planszowych wpływa na zróżnicowanie i styl rozgrywki. Na wysoki czynnik losowości wpływa zazwyczaj wykorzystanie kości oraz mechanika rozgrywki. Wyróżnić możemy tu eurogry oraz gry ameritrash. Te pierwsze starają się ograniczyć losowość i zwiększyć znaczenie strategii. Czołowym reprezentantem eurogier są "Osadnicy z Catanu", "Agricola" czy "Wsiąść do pociągu".

Gatunek ameritrash przywiązuje wagę do losowości i interakcji między graczami. Jednocześnie gry ameritrash budują niepowtarzalną atmosferę dzięki unikalnej oprawie graficznej i angażującej mechanice rozgrywki. Do tej kategorii zaliczymy "Talisman: Magia i Miecz" czy "Arkham Horror".

Gry planszowe – mechanika rozgrywki

W tradycyjnym ujęciu gry planszowe wykorzystują planszę, na której gracze ustawiają pionki, a następnie przesuwają je zgodnie z zasadami. Do takich klasyków należą szachy, warcaby czy młynek. W wielu planszówkach pojawiają się też dodatkowe elementy takie jak kostki (chińczyk, tryktrak), żetony, płytki, znaczniki lub miks tych elementów.

Niektóre gry nie mają też planszy o określonym układzie, ale powstaje ona podczas rozgrywki (np. "Carcassonne", "Drakon"). Czasem mamy też do dyspozycji bazową planszę, jednak ostateczny wygląd mapy zależy od działań graczy – każda rozgrywka wygląda więc inaczej ("Osadnicy z Catanu", "Terraformacja Marsa", "Eufrat i Tygrys").

Na przebieg zabawy mogą też wpływać czynniki takie jak szczęście podyktowane rzutem kostką (jak w "Monopoly") czy wyciągnięta karta. Wiele gier planszowych wymaga od graczy zaplanowania odpowiedniej strategii ("Eclipse", "Neuroshima Hex"), kooperacji czy dyplomacji ("Diplomacy", planszowa Gra o Tron).

Gry planszowe – kategorie i przykłady gier

Wygodnym sposobem na kategoryzację różnych gier jest podzielenie tytułów ze względu na typ rozgrywki lub tematykę. Poniżej przedstawiamy kilka propozycji gier planszowych należących do różnych kategorii:

• Gry strategiczne – 7 cudów świata, Small World, Pandemic, Alchemicy, Herosi.
• Gry ekonomiczne – Osadnicy z Catanu, Puerto Rico, Genua, Terraformacja Marsa, Cywilizacja: Poprzez Wieki.
• Gry wojenne – Warhammer Quest, World of Tanks, Valhalla, Stronghold.
• Gry logiczne – Blokus, Azul, Ubongo, Patchwork.
• Gry przygodowe – Runebound, Talisman: Magia i Miecz, Robinson Crusoe: Przygoda na przeklętej wyspie, Descent: Wędrówki w mroku, Magia i Myszy.
• Gry słowne – Scrabble, Scriba.
• Gry familijne – Wsiąść do pociągu, Cluedo, Pan tu nie stał!, Domek, Teby.

Gry planszowe – wersje komputerowe

Niektóre popularne planszówki mogą się doczekać wersji cyfrowych. Przenoszenie największych klasyków na komputery, konsole i urządzenia mobilne niezwykle często dotyczy karcianek. To sprawdzona formuła, która pojawiła się już przecież na komputerach z pierwszymi wersjami systemu Windows – mowa tu oczywiście o Pasjansie.

W formacie cyfrowym pojawiły się klasyki takie jak Scrabble. W sieci znaleźć można też liczne darmowe wersje tytułów takich jak szachy, chińczyk, mahjong, tryktrak czy młynek.

Przykładem komputerowej adaptacji gry planszowej może być "Talisman: Digital Edition". Wizualnie produkcja oddaje charakter tradycyjnej gry "Talisman". Dzięki widokowi z góry obserwujemy planszę i poruszamy się naszą postacią, znajdując po drodze przedmioty czy napotykając monstra. Wszystkie zdarzenia zaprezentowane są w formie kart, czyli tak jak w fizycznej wersji tytułu.

Odbiorców znalazł też "Wiedźmin: Gra Przygodowa", czyli planszówka stworzona na podstawie prozy Andrzeja Sapkowskiego, która doczekała się też wersji na PC, iOS oraz Anroida.

Inne gry planszowe dostępne w wersji dla miłośników wirtualnej rozrywki to m.in. "Neuroshima Hex!", "Monopoly"," Axis & Allies", "Risk" czy "Ticket to Ride" ("Wsiąść do pociągu").

Planszówki stworzone na podstawie gier wideo

Ciekawostką jest też fenomen odwrotny do tego wspomnianego powyżej, czyli przerabianie gier wideo na fizyczne gry planszowe lub karciane. Właśnie dzięki takiej tendencji powstały następujące tytuły:

• Dark Souls: The Board Game – planszówka przenosząca gracza do świata znanego z serii gier Drak Souls (zobacz też: Dark Souls II, Dark Souls III).
• BioShock Infinite: The Siege of Columbia – to z kolei strategiczna planszówka dla miłośników BioShock Infinite, czyli trzeciej odsłony FPS-ów poruszających tematykę społeczeństwa żyjącego w antyutopijnej rzeczywistości.
• Assassin's Creed Arena – planszowa gra strategiczna na licencji znanej serii gier Assassin's Creed.
• Tomb Raider Legends: The Board Game – przygodowa planszówka od Square Enix, w której Lara Croft powraca w kolejnej odsłonie przygód z cyklu Tomb Raider.
• World of Warcraft: The Board Game – rozbudowany tytuł wiernie oddający świat przedstawiony w oryginalnej grze komputerowej.
• XCOM: Gra planszowa – kooperacja dla 1–4 graczy na motywach gry XCOM: Enemy Unknown (2012). Planszówka doczekała się rozszerzenia zatytułowanego XCOM: Ewolucja.
• Sid Meier's Civilization: Gra Planszowa – ten produkt przenosi słynną strategię Sida Meiera Civilization na planszę, dostarczając graczom zestaw elementów (kart, żetonów, znaczników) tworzących rozbudowany system rozgrywki.

Najlepsze gry planszowe

Spośród setek gier planszowych dostępnych na rynku nie jest łatwe wyłonienie perełek. Sytuację nieco ułatwiają konkursy wyłaniające grę roku. Poszukując najciekawszych tytułów, można więc posiłkować się listami laureatów wyłanianych w Polsce oraz w konkursach zagranicznych.

Zwycięskie tytuły polskiego konkursu przyznającego tytuł Gry Roku to planszówki takie jak: "Wysokie napięcie", "Boże Igrzysko", "Kolejka", "Potwory w Tokio", "Splendor", "Tajniacy" czy "Zamki Burgundii".

Cenioną nagrodą dla najlepszych gier planszowych i karcianych jest Spiel des Jahres przyznawana w Niemczech od 1978 roku. Wśród jej laureatów na przestrzeni lat znalazły się m.in. następujące tytuły: "El Grande" (eurogra), "Tikal" (eurogra), "Carcassonne" (strategiczna), "Alhambra" (eurogra), "Wsiąść do pociągu", "Niagara" czy "Zooloretto" (gry dla całej rodziny), "Dixit" (gra karciana), "Królestwo w budowie" (strategiczna), "Hanabi" (kooperacyjna karcianka), "Przebiegłe wielbłądy" (familijna).